Εντόπισαν τα γονίδια της μυωπίας

Δύο γονίδια που προκαλούν μυωπία, ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά από δύο ανεξάρτητες επιστημονικές ομάδες, ανοίγοντας το δρόμο για τη δημιουργία φαρμάκων, τα οποία μπορεί μελλοντικά να στείλουν τα γυαλιά στον κάλαθο των αχρήστων.

Μέσα στην επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με Βρετανούς ερευνητές, θα μπορούσε να αναπτυχθεί και να χρησιμοποιηθεί ευρέως ένα φάρμακο (σε μορφή σταγόνων ή χαπιών) που θα εμποδίζει την εμφάνιση ή την εξέλιξη της μυωπίας, απαλλάσσοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο από την ταλαιπωρία των φακών επαφής, των γυαλιών και των διορθωτικών επεμβάσεων με λέιζερ.

Εναλλακτικά, θα ήταν δυνατό να υπάρξει κάποια γονιδιακή θεραπεία, με την εισαγωγή «υγιών» γονιδίων στο μάτι, τα οποία θα αποτρέπουν την μυωπία στο μέλλον.

Η αποκατάσταση όμως των ματιών ενήλικων ατόμων με προχωρημένη μυωπία θεωρείται πολύ πιο δύσκολη, είτε με φάρμακα, είτε με γενετική θεραπεία.

Η ανακάλυψη του ενός γονιδίου έγινε από διεθνή ερευνητική ομάδα, υπό τον δρα Πίρο Χίζι και τον Κρις Χάμοντ του τμήματος γενετικής επιδημιολογίας του King’s College του Λονδίνου, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό γενετικής “Nature Genetics”, σύμφωνα με τις βρετανικές «Γκάρντιαν» και «Ντέιλι Μέιλ».

Η μυωπία (η δυσκολία εστίασης σε μακρινά αντικείμενα) είναι η πιο κοινή οφθαλμολογική διαταραχή στον κόσμο, παρόλα αυτά ελάχιστα πράγματα είναι μέχρι στιγμής γνωστά για το γονιδιακό υπόβαθρό της, αν και το 80% των περιπτώσεων με τη χειρότερη μυωπία εκτιμάται ότι οφείλονται σε γενετικούς παράγοντες. Η μυωπία αρχίζει συνήθως στην παιδική ηλικία και σε μερικές περιπτώσεις παρουσιάζει ταχεία επιδείνωση.

Οι επιστήμονες γνώριζαν εδώ και καιρό ότι η μυωπία είχε και γενετική αιτία, καθώς ο σημαντικότερος παράγων κινδύνου για την εμφάνισή της σε ένα παιδί είναι αν έχει μυωπία ένας γονέας.

Οι ερευνητές ανέλυσαν και συνέκριναν το DNA άνω των 4.000 βρετανών διδύμων, καθώς και άλλων 13.000 βρετανών, ολλανδών και αυστραλών. Το γονίδιο που εντοπίστηκε (με την ονομασία RASGRF1) θεωρείται ότι παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του ματιού μετά τη γέννηση, καθώς και στην μεταφορά των οπτικών ερεθισμάτων για επεξεργασία στον εγκέφαλο.

Όταν το γονίδιο δυσλειτουργεί, ο βολβός του ματιού μπορεί να αναπτυχθεί υπερβολικά, κάνοντας τα μακρινά αντικείμενα να φαίνονται θολά. Οι άνθρωποι που έχουν πολύ μεγάλη μυωπία (ποσοστό 2 - 3%), σύμφωνα με τους γιατρούς, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο απώλειας της όρασής τους, καθώς κάποια στιγμή ο αμφιβληστροειδής φακός μπορεί να ξεκολλήσει τελείως από το πίσω μέρος του ματιού τους ή μπορεί να προκληθεί πρόωρο γλαύκωμα.

Αν και ορισμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν ρόλο (όπως η έλλειψη υπαίθριας δραστηριότητας και η θέα του ορίζοντα ή η συνεχής ενασχόληση με κοντινά αντικείμενα, όπως η ανάγνωση βιβλίου ή η χρήση οθόνης υπολογιστή), οι γιατροί δεν έχουν ακόμα κατανοήσει την αιτία και τον μηχανισμό εξέλιξης της μυωπίας, με συνέπεια η ιατρική να αδυνατεί μέχρι στιγμής να σταματήσει τη διαχρονική επιδείνωσή της.

Μια δεύτερη ολλανδική επιστημονική έρευνα, υπό την Καρολίν Κλαβέρ του Ιατρικού Κέντρου του πανεπιστημίου «Έρασμος» στο Ρότερνταμ, αποκάλυψε δύο ακόμα γονίδια που σχετίζονται με την μυωπία, ενώ είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν και πολλά άλλα που μένει να ανακαλυφθούν.

Γι’ αυτό, άλλωστε, μια μελλοντική γονιδιακή θεραπεία της μυωπίας θα ήταν πολύ δύσκολη, επειδή ίσως θα έπρεπε να αντιμετωπίσει παράλληλα πολλά «λανθασμένα» γονίδια. Και τα δύο «γονίδια της μυωπίας» που βρέθηκαν, βρίσκονται στο χρωμόσωμα 15.

Η ερευνητική αποστολή «Tara Oceans»-Ανησυχητικά τα συμπεράσματα από τη μελέτη της ωκεάνιας ζωής

Γράφει ο ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ

Θα έπρεπε πια να είναι προφανές ότι η προστασία των ωκεανών, αλλά και των οργανισμών που ζουν μέσα σε αυτούς, είναι κάτι που μας αφορά όλους άμεσα, αφού από αυτήν εξαρτάται η συνολική ποιότητα της ζωής στον πλανήτη μας. Παραδόξως, αυτό το τεράστιο και εξαιρετικά σύνθετο οικοσύστημα έχει ελάχιστα μελετηθεί, μολονότι απειλείται από τις δραματικές κλιματικές αλλαγές και τη γενικευμένη οικολογική υποβάθμιση. Αυτό το κενό επιχειρεί, εδώ και ένα χρόνο, να καλύψει η διεθνής επιστημονική αποστολή «Tara Oceans» με το τριετές ταξίδι της στους ωκεανούς του πλανήτη. Για ακόμη μία φορά, η στήλη της επιστήμης της «Ε» έχει τη χαρά να φιλοξενεί τον Ερίκ Καρσεντί, πρωτεργάτη και γενικό συντονιστή αυτής της πολύ σημαντικής επιστημονικής έρευνας.

Ο πλανήτης Γη διαθέτει δύο «πνεύμονες» για την παραγωγή του πολύτιμου για τη ζωή οξυγόνου. Και μολονότι όλοι γνωρίζουν ότι ο πρώτος «πνεύμονας» συγκροτείται από τα χερσαία φυτά και τα δάση, πολύ λιγότεροι υποψιάζονται ότι οι ωκεανοί αποτελούν τον δεύτερο πολύτιμο «πνεύμονα» για τη ζωή στον πλανήτη μας: το ένα στα δύο μόρια οξυγόνου που αναπνέουμε παράγεται από θαλάσσιους μικροοργανισμούς που ζουν στους ωκεανούς.

Παρά τη σπουδαιότητά τους, ωστόσο, ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για τη θέση των περισσότερων από αυτούς τους θαλάσσιους οργανισμούς στο γενεαλογικό δέντρο της ζωής, και ακόμη λιγότερα για την οικολογική λειτουργία τους. Δεδομένου μάλιστα ότι η ζωή πιθανότατα εμφανίστηκε αρχικά στους πρώτους ωκεανούς και εκεί άρχισε να εξελίσσεται και να διαφοροποιείται, το θαλάσσιο ζωικό περιβάλλον αναμένεται να αποδειχτεί αρκετά διαφορετικό από το χερσαίο περιβάλλον. Πρόκειται εξάλλου για ένα υγρό περιβάλλον χωρίς σαφή φυσικά σύνορα, μέσα στο οποίο οι οργανισμοί δεν «αισθάνονται» παρά μόνο ελάχιστα τη βαρύτητα. Τώρα, χάρη στο ερευνητικό πρόγραμμα «Tara Oceans», μπορούμε πλέον να θέτουμε ενδιαφέροντα ερωτήματα και κυρίως να έχουμε συγκεκριμένες απαντήσεις σχετικά με τους μηχανισμούς που ρύθμισαν την εξέλιξη των θαλάσσιων μικροοργανισμών.

Ως γνωστόν, οι ωκεανοί καλύπτουν τα δύο τρίτα της επιφάνειας της Γης και δεν φιλοξενούν μόνο τα ποικίλα είδη ψαριών, αλλά και τις τεράστιες εκτάσεις υγρών λειμώνων στους οποίους ζει το πλαγκτόν, καθώς και πολλοί άλλοι συμβιωτικοί μικροοργανισμοί. Αυτοί οι θαλάσσιοι μικροοργανισμοί, μέσω της φωτοσυνθετικής τους δραστηριότητας, αποτελούν μια πολύ σημαντική πηγή οξυγόνου, αλλά και μια τεράστια δεξαμενή αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Υπολογίζεται μάλιστα ότι απορροφούν περισσότερο από το μισό του επιβλαβούς CO2 που παράγεται πάνω στη Γη!

Ο στόχος λοιπόν του προγράμματος «Tara Oceans» είναι αφ' ενός να αποκαλύψει κάποια μυστικά της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, αφ' ετέρου να διερευνήσει την ιδιαίτερη φύση και έκφρασή της στους ωκεανούς της Γης. Ενώ ο απώτερος στόχος αυτού του φιλόδοξου ερευνητικού προγράμματος είναι να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα πώς εξελίχθηκε η βιοποικιλότητα κατά το παρελθόν και ενδεχομένως πώς θα εξελιχθεί στο άμεσο μέλλον υπό την επιρροή των σοβαρών κλιματικών και περιβαλλοντικών αλλαγών.

Στην αποστολή αυτή έχουν επιστρατευτεί ειδικοί από όλους τους επιστημονικούς κλάδους που σχετίζονται με τη μελέτη των ωκεανών: ωκεανογράφοι, βιολόγοι, γενετιστές και φυσικοί από τα πιο διακεκριμένα ευρωπαϊκά εργαστήρια θα συνεργαστούν στενά για να αναλύσουν τα πολύτιμα δεδομένα που θα συγκεντρώσει η θαλάσσια αποστολή. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι θα δημιουργηθεί χάρη στην αποστολή «Tara Oceans» μια δημόσια βάση δεδομένων με ελεύθερη πρόσβαση στον καθένα: η «Bio-bank». Περισσότερες πληροφορίες για την αποστολή «Tara Oceans» μπορεί να βρει ο αναγνώστης στην ιστοσελίδα: http://oceans.taraexpeditions.org/.

Με την ευκαιρία της επίσκεψης του Ερίκ Καρσεντί (Eric Karsenti) στην Ελλάδα αυτό το καλοκαίρι, είχαμε τη δυνατότητα να κουβεντιάσουμε μαζί του γύρω από ορισμένες σημαντικές πτυχές της επιστημονικής περιπέτειας που πριν από τρία χρόνια αποφάσισε να ξεκινήσει, εμπνεόμενος, όπως αφηγείται ο ίδιος, από το ταξίδι του Δαρβίνου. Η αποκλειστική συνέντευξη που μας παραχώρησε πραγματοποιήθηκε χάρη στην πολύτιμη βοήθεια και τη συμβολή της μοριακής βιολόγου Λαοκρατίας Λάκκα, προσωπικής φίλης του επιφανούς επιστήμονα από τα φοιτητικά τους χρόνια.

***Εχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από την ημέρα που ξεκινήσατε το ταξίδι έρευνας με το σκάφος «Tara». Θα θέλατε να κάνετε για τους αναγνώστες μας έναν σύντομο απολογισμό του πρώτου έτους του ταξιδιού σας;

Θα ήθελα να ξεκινήσω από την αρχική σύλληψη και τους στόχους αυτής της αποστολής.

Εδώ και είκοσι χρόνια έχουν γίνει αξιόλογες παρατηρήσεις από πάρα πολλούς θαλάσσιους σταθμούς, από πλοία και δορυφόρους, που έχουν αποκαλύψει την ποσοτική και ποιοτική σημασία της μικροσκοπικής ζωής των ωκεανών, της ποικιλότητας και του θεμελιώδους ρόλου της στη ρύθμιση του κλίματος και στην οργάνωση της τροφικής αλυσίδας των ωκεανών.

Από την πρώτη στιγμή αυτή η αποστολή θέλησε να είναι ένα πρόγραμμα συστηματικής απογραφής και μελέτης της μικροσκοπικής ωκεάνιας ζωής σε πλανητικό επίπεδο. Ενα φιλόδοξο ερευνητικό πρόγραμμα που επιπροσθέτως θα χρησιμοποιούσε τις νέες μεθοδολογίες της γονιδιακής αποκρυπτογράφησης, ώστε να μελετηθεί η βακτηριακή βιοποικιλότητα των ωκεανών. Η ανάγκη υλοποίησης αυτού του ερευνητικού προγράμματος είναι προφανής, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό της μικροσκοπικής ζωής των ωκεανών παραμένει ελάχιστα γνωστό ή και εντελώς άγνωστο. Ειδικότερα, η λειτουργική δομή του μικροσκοπικού οικοσυστήματος δεν έχει σχεδόν ποτέ διερευνηθεί σε μεγάλη κλίμακα, και μολονότι από καιρό υπάρχουν τα απαραίτητα ερευνητικά εργαλεία, σπανίως, μέχρι πρόσφατα, χρησιμοποιήθηκαν με ολοκληρωμένο τρόπο.

Εν τω μεταξύ, εκφράζονται όλο και πιο έντονες ανησυχίες για τις σοβαρές και δυνητικά καταστροφικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη στην ισορροπία αυτών των θαλάσσιων μικροσκοπικών οικοσυστημάτων. Οι ανησυχίες αυτές αφορούν: τις συνέπειες που θα έχει για τη θαλάσσια ζωή η αύξηση της μόλυνσης των ωκεάνιων οικοσυστημάτων, την επίδραση των ιών σε πληθυσμούς από μονοκύτταρους οργανισμούς, όπως τα φύκη, και τις επιπτώσεις της αυξημένης θαλάσσιας οξύτητας στο νανοπλαγκτόν, που συγκροτείται από μονοκύτταρους οργανισμούς όπως τα κοκκολιθοφόρα.

Ξεκινήσαμε λοιπόν το μεγάλο ερευνητικό ταξίδι με το σκάφος "Tara" με σκοπό να δώσουμε κάποιες απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Ειδικότερα θέσαμε, από την αρχή, τους παρακάτω στόχους:

1) Να αναπτύξουμε ένα πιλοτικό ερευνητικό πρόγραμμα μεγάλης κλίμακας για την κατανόηση της πολυπλοκότητας των μικροσκοπικών οικοσυστημάτων.

2) Να δοκιμάσουμε τις δυνατότητες εφαρμογής αυτού του προγράμματος σε οικοσυστήματα πλανητικών διαστάσεων.

3) Να ξεκινήσουμε μια παγκόσμια συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών ερευνητικών εργαστηρίων που εργάζονται τόσο πάνω στη φυσική των ωκεανών όσο και στη γονιδιωματική και τη βιοπληροφορική μελέτη των ωκεάνιων μικροοργανισμών, καθώς και στην οπτική ταυτοποίηση και την ποσοτικοποίηση των ειδών που αποτελούν το μικροπλαγκτόν και το νανοπλαγκτόν».

**Σε ποιο σημείο βρίσκονται σήμερα οι έρευνές σας;

«Η αποστολή μας έχει εκπληρώσει πλήρως τους βασικούς στόχους που είχαμε θέσει προγραμματικά για το πρώτο έτος. Το πλοίο ξεκίνησε στις 5 Σεπτεμβρίου του 2009 από τη Γαλλία και έφτασε στο Κέιπ Τάουν στις 16 Ιουλίου 2010, όπως ακριβώς προέβλεπε το πρόγραμμα. Και μάλιστα καταφέραμε να εκπληρώσουμε τους κύριους στόχους που είχαμε θέσει. Οπως, για παράδειγμα, τη λεπτομερή καταγραφή και ερευνητική διερεύνηση του οικοσυστήματος του πλαγκτόν και των κοραλλιών, τη συστηματική δημοσίευση και κυρίως την εκλαΐκευση των ερευνών μέσω ενός εβδομαδιαίου περιοδικού και μιας ραδιοφωνικής εκπομπής. Τέλος, την προετοιμασία τεσσάρων ντοκιμαντέρ, διάρκειας 52 λεπτών το καθένα, σχετικά με τα ωκεάνια οικοσυστήματα των κοραλλιών, καθώς και ενός εκπαιδευτικού προγράμματος -μέσα από δημοσιεύσεις και περιοδικά- ειδικά φτιαγμένου για μαθητές, το οποίο ήδη παρουσιάζεται στο Παρίσι, στο Μουσείο Βιλέτ, και στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της αποστολής μας ήταν να καταφέρουμε να συγκεντρώσουμε δείγματα οργανισμών -από τους ιούς μέχρι τα ψάρια (συμπεριλαμβανομένων των πρωτίστων και των βακτηρίων)- και να συλλέξουμε για όλα αυτά ακριβή ωκεανογραφικά δεδομένα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα πρωτόκολλα για την υλοποίηση της εν λόγω δειγματοληψίας δεν είχαν συγκροτηθεί εξ αρχής, όταν ξεκινήσαμε το ταξίδι μας, δεδομένου ότι το πλήρωμα είναι μικρό, 5 επιστήμονες και 6 ναυτικοί. Συνεπώς τους τρεις πρώτους μήνες επικεντρωθήκαμε αποκλειστικά στον καθορισμό αυτών των ερευνητικών πρωτοκόλλων και στο πώς θα πρέπει να γίνεται η δειγματοληψία.

Σήμερα έχουμε οργανώσει ένα αυστηρό πρόγραμμα δειγματοληψίας με "βασικούς πρωτεύοντες σταθμούς" και "επιμέρους δευτερεύοντες σταθμούς" για τη συλλογή των δεδομένων και για τη διατήρηση και μεταφορά των δειγμάτων. Μέχρι σήμερα υπήρξαν 66 σταθμοί και τα δείγματα βρίσκονται τώρα στην Χαϊδελβέργη (στο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας), στο Ροσκόφ, στη Βαρκελώνη, στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας.

Για κάθε σταθμό έχουν καταγραφεί και έχει γίνει η ποσοτικοποίηση των ιών, των βακτηρίων, των πρωτίστων και του πλαγκτού, και έχουν συλλεχθεί δείγματα από τρία διαφορετικά βάθη. Επίσης, έχουν καταγραφεί λεπτομερώς όλες οι σχετικές ωκεανογραφικές παράμετροι, όπως η θερμοκρασία των υδάτων, η οξύτητα, η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα, η συγκέντρωση οργανικών ουσιών κ.ο.κ.

Τα βιολογικά δείγματα υποβάλλονται σε μεθόδους ανάλυσης της μοριακής βιολογίας, αλλά και σε μεταγονιδιωματική και μεταπρωτεωμική ανάλυση.

Στο τέλος του μήνα, στις 29 Σεπτεμβρίου, τα μέλη της ευρύτερης επιστημονικής ομάδας που εργάζονται σε αυτές τις έρευνες θα συναντηθούμε στο Παρίσι, για να συνοψίσουμε τα μέχρι σήμερα δεδομένα και να συζητήσουμε για το μέλλον των ερευνών μας».

***Το πρόγραμμα «Tara Oceans» εμπλέκεται άμεσα και συμμετέχει ενεργά στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Ομως, η παγκόσμια καταστροφή του περιβάλλοντος δεν συνδέεται με την ολοφάνερη παρακμή των δημοκρατικών αξιών στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες;

«Πράγματι, το ερευνητικό πρόγραμμα "Tara Oceans" συμμετέχει στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος τόσο μέσω της παραγωγής νέας γνώσης όσο και μέσω της εκπαίδευσης και πληροφόρησης του ευρύτερου κοινού σχετικά με την ομορφιά, την πολυπλοκότητα και τη στενή αλληλεξάρτηση όλων των συστημάτων ζωής του πλανήτη μας.

Οσον αφορά το εξαιρετικά επίκαιρο στις μέρες μας ζήτημα της δημοκρατίας, θεωρώ ότι τα προβλήματα που σχετίζονται με το περιβάλλον προκύπτουν από την απόσταση και τον αυθαίρετο διαχωρισμό τής επινόησης από τη χρήση της τεχνολογίας. Η μεγάλη ταχύτητα με την οποία οι επιστημονικές ανακαλύψεις μετατρέπονται σε τεχνολογία ευθύνεται για την εμφανή αδυναμία των κοινωνιών μας να διαχειριστούν τα προϊόντα της τεχνοεπιστήμης προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Είναι βέβαια προφανές ότι μόνο τα δημοκρατικά καθεστώτα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν ορθολογικά αυτά τα προβλήματα και να δράσουν αποτελεσματικά.

Ωστόσο, η ίδια η αρχή του οικονομικού συστήματος μέσα στο οποίο ζούμε, και το οποίο βασίζεται στην τυφλή οικονομική ανάπτυξη και την υπέρμετρη κατανάλωση, οδηγεί στην παγκοσμιοποίηση των αρχών της αγοράς και μοιραία στον εκφυλισμό του περιβάλλοντος. Αυτή ακριβώς η οικονομικά αδιέξοδη και οικολογικά τυφλή παραγωγική υπερδραστηριότητα ευθύνεται για τις μαζικές τροποποιήσεις της χημείας του πλανήτη και συνεπώς για τη δραματική καταστροφή της δυναμικής οικολογικής ισορροπίας που συντηρεί τη ζωή στη Γη. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, απαιτείται μια βαθύτερη γνώση της λειτουργίας του οικοσυστήματος· και το πρόγραμμα "Tara Oceans" συνιστά ένα μικρό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση».

Ποιος είναι ο Eric Karsenti

Διευθυντής έρευνας του τμήματος κυτταρικής βιολογίας και βιοφυσικής στο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας (EMBL) στη Χαϊδελβέργη, ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς κέντρα έρευνας στο πεδίο της μοριακής βιολογίας. Ταυτόχρονα είναι διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS) και μέλος της γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στις βιολογικές επιστήμες, έκανε το διδακτορικό του το 1979 στο Ινστιτούτο Παστέρ στο Παρίσι, όπου εργάστηκε στο περίφημο τμήμα ανοσοβιολογίας, την εποχή που διευθυντής του τμήματος αυτού ήταν ο επιφανής Ελληνας ανοσολόγος Στρατής Αβραμέας, δάσκαλος και μέχρι σήμερα φίλος του.

πηγη -Ελευθεροτυπία

Το πρώτο ταξίδι στον Ήλιο σχεδιάζει η ΝASA

Tο πρώτο της ταξίδι στον ήλιο σχεδιάζει να πραγματοποιήσει μέχρι το 2018 η NASA με στόχο να ανακαλύψει άγνωστες μέχρι σήμερα λεπτομέρειες για την ατμόσφαιρά του αλλά και να συλλέξει δείγματα από το περιβάλλον του.

Στο πλαίσιο της αποστολής Solar Probe Plus, ένα διαστημόπλοιο θα τεθεί σε τροχιά στην εξωτερική ατμόσφαιρα του Ήλιου, με σκοπό να παίρνει διαρκώς δείγματα που αφορούν στην ατμόσφαιρα και την ακτινοβολία.

Βασικός του στόχος είναι να ανακαλύψει γιατί η ατμόσφαιρα του Ήλιου είναι πιο ζεστή από την επιφάνειά του και το τι προκαλεί "ηλιακούς ανέμους" που επηρεάζουν το υπόλοιπο ηλιακό σύστημα.

Το διαστημικό σκάφος, βέβαια, μπορεί να φτάσει μόνο σε απόσταση περίπου τεσσάρων εκατομμυρίων μιλιών από τον Ήλιο, αλλά θα είναι η πιο κοντινή απόσταση που θα έχει καταφέρει να φτάσει η NASA.

Ακόμη και σε τέτοια απόσταση, το σκάφος θα πρέπει να αντέξει την έντονη ακτινοβολία και τη θερμοκρασία που θα ξεπερνά τους 1.400 βαθμούς Κελσίου.

Το φωτογραφικό αρχείο της NASA διαθέσιμο στο διαδίκτυο

Ύστερα από πενήντα χρόνια προσπαθειών για την κατάκτηση του διαστήματος, η NASA προσφέρει στους χρήστες του διαδικτύου δωρεάν όλο το φωτογραφικό αρχείο της.

Η ΝΑSA μόλις δημιούργησε ένα λογαριασμό Flickr όπου αρχειοθετεί το υλικό της. Μέρος του αρχείου της ήταν ήδη διαθέσιμο στην ιστοσελίδα NASAimages.org, αλλά υπό προϋποθέσεις και περιορισμούς.

Οι αρχαίοι Ελληνες είδαν πρώτοι τον κομήτη Χάλεϊ

Οι αρχαίοι Ελληνες ήταν αυτοί που πρώτοι είδαν τον κομήτη Χάλεϊ, σχεδόν δυόμισι αιώνες νωρίτερα από την πρώτη μέχρι σήμερα καταγραφή της ύπαρξής του από τους Κινέζους.

Αυτό υποστηρίζουν δύο επιστήμονες, οι οποίοι δημιούργησαν το μοντέλο του περάσματος του Χάλεϊ και δημοσιεύουν τη μελέτη τους στην επιθεώρηση «New Scientist». Διαπιστώνουν, επίσης, ότι, έχοντας κάνει σωστές παρατηρήσεις, ο Αναξαγόρας πρόβλεψε ουσιαστικά την πτώση του μετεωρίτη και «θα πρέπει να αναγνωριστεί ως ο αστέρας της ελληνικής αστρονομίας». Ο αστρονόμος Ερίκ Χιντζ και ο φιλόσοφος Ντάνιελ Γκρέαμ, του πανεπιστημίου της Γιούτα, «Μπρίγκαμ Γιανγκ», μελέτησαν προσεκτικά τις μαρτυρίες των αρχαίων, που έλεγαν ότι ο κομήτης ήταν ορατός για περίπου 75 ημέρες το καλοκαίρι του 466 π.Χ. Χρονικά, οι αρχαίοι Ελληνες τον είδαν περίπου την ίδια περίοδο με την πτώση ενός μετεωρίτη, μεταξύ 468 π.Χ. και 466 π.Χ., στη Βόρεια Ελλάδα. Ο τεράστιος βράχος, μάλιστα, γράφουν χαρακτηριστικά οι Χιντζ και Γκρέαμ, «ήταν τουριστική ατραξιόν για πάνω από 500 χρόνια». Η πτώση του μετεωρίτη δεν συνδέεται απαραίτητα με το πέρασμα του κομήτη, αν και είναι πιθανό ο κομήτης να έβγαλε έναν αστεροειδή από την πορεία του και τμήμα του να έπεσε τελικά στη Βόρεια Ελλάδα. Αναφορικά με την ταυτότητα του κομήτη που είδαν οι αρχαίοι Ελληνες, οι ερευνητές δεν μπορούν να τεκμηριώσουν ότι επρόκειτο για τον Χάλεϊ. Ομως, όπως λέει ο Γκρέαμ, «η θέαση τόσο μεγάλων κομητών είναι σπάνια, οπότε ο Χάλεϊ είναι "ο ισχυρός υποψήφιος"». Οσο για τον Αναξαγόρα, «η είδηση», λένε οι μελετητές, «είναι πως είχε δίκιο» όταν, βασιζόμενος στην παρατήρηση ηλιακής έκλειψης του 478 π.Χ., κατέληξε στο συμπέρασμα πως η φυγόκεντρος μπορεί να ρίξει στη Γη «βαριές, βραχώδεις μάζες», δηλαδή μετεωρίτες.


ΕΡΣΗ ΒΑΤΟΥ (Πηγές: www.newscientist.com, BBC)

Οι φυσικοί νόμοι ισχύουν πράγματι σε όλο το Σύμπαν;

ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ

Του ΣΠΥΡΟΥ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ

 Η ομοιογένεια και η ομοιομορφία των κοσμολογικών σταθερών σε κάθε εποχή και σημείο του Σύμπαντος έχουν, κατά καιρούς, προκαλέσει σφοδρότατες διαμάχες μεταξύ των κοσμολόγων.

Οι πιο φανατικοί οπαδοί τις σταθερότητας και της καθολικότητας των βασικών φυσικών νόμων, και άρα της διαχρονικής ισχύος των ίδιων φυσικών σταθερών, έφτασαν στο σημείο να υποστηρίξουν την ύπαρξη μιας «ανθρωπικής αρχής». Ούτε λίγο-ούτε πολύ, αυτή η τελεολογική «αρχή» διατείνεται ότι όλο το Σύμπαν είναι όπως είναι για να μπορούμε να υπάρχουμε εμείς οι άνθρωποι και να το παρατηρούμε!

Αν, για παράδειγμα, ισχυρίζονται οι οπαδοί της μυστικιστικής «ανθρωπικής αρχής», η ισχυρή πυρηνική δύναμη είχε μια έστω και ελάχιστα διαφορετική τιμή, αν π.χ. ήταν λίγο πιο ασθενής, τότε οι πυρήνες των ατόμων που σχηματίζονται στα άστρα θα διαλύονταν αμέσως και κανένα χημικό στοιχείο δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει και συνεπώς καμιά αστρονομική δομή. Αν πάλι, υποστηρίζουν, η λεγόμενη «σταθερά της δομής άλφα», η οποία συσχετίζει μεταξύ τους τις διάφορες ηλεκτρομαγνητικές σταθερές, είχε έστω και ελάχιστα μεγαλύτερη ή μικρότερη τιμή, τότε τα αστέρια δεν θα μπορούσαν να παράγουν άνθρακα και οξυγόνο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να δημιουργηθεί καμία μορφή ζωής, τουλάχιστον όπως τη γνωρίζουμε.

Ομως, πρόσφατα αποτελέσματα μιας έρευνας που έγινε στο Πανεπιστήμιο του New South Wales (UNSW), στο Σίδνεϊ, φαίνεται να δείχνουν ότι, πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, η τιμή της «σταθεράς άλφα» ήταν ελαφρά διαφορετική, σε διαφορετικά σημεία του Σύμπαντος. Αν αυτές οι παρατηρήσεις είναι ακριβείς, τότε η σταθερά που ρυθμίζει τη λεπτή δομή του Σύμπαντος αλλάζει όχι μόνο στον χρόνο αλλά και στον χώρο!

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον φυσικό John Webb, και μια πρώτη συνοπτική παρουσίασή της βρίσκεται στον δικτυακό τόπο arXiv. Οι παρατηρήσεις αυτές προέκυψαν από την ανάλυση των δεδομένων που κατέγραψαν δύο ισχυρά τηλεσκόπια, το Keck - Mauna Kea στη Χαβάη και το VLT (Very Large Telescope) στη Χιλή. Χάρη σε αυτά τα τηλεσκόπια παρατηρήθηκαν πάνω από 100 κβάζαρ, δηλαδή τεράστιοι γαλαξίες που σχηματίστηκαν τις πρώτες «στιγμές» της εξέλιξης του Σύμπαντος.

Μετρώντας και αναλύοντας το φάσμα της ακτινοβολίας που φτάνει ώς εμάς από αυτά τα αρχαιότατα κβάζαρ, οι Αυστραλοί ερευνητές κατάφεραν να συλλέξουν πολύτιμα δεδομένα σχετικά με τη συχνότητα εκπομπής της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμφθηκε από αυτά τα γιγάντια κβάζαρ πριν από περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Συνδυάζοντας μεταξύ τους τις παρατηρήσεις από τα δύο τηλεσκόπια, που παρακολουθούσαν δύο εκ διαμέτρου αντίθετα σημεία του Σύμπαντος, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η τιμή της σταθεράς άλφα δεν είναι σταθερή αλλά μεταβάλλεται, έστω και ελάχιστα, στον χρόνο και τον χώρο.

Αν αυτά τα αποτελέσματα επιβεβαιωθούν και από άλλες παρατηρήσεις, τότε είναι σαφές ότι θα πρέπει να αναθεωρήσουμε πολλές από τις σημερινές βεβαιότητες της Φυσικής.

Γιγαντιαίος θαλάσσιος ενεργειακός «έλικας»

Στο πλαίσιο ενός διαγωνισμού για τον σχεδιασμό της μεγαλύτερης και αποδοτικότερης ανεμογεννήτριας που έχει δημιουργηθεί ως σήμερα, βρετανοί ειδικοί κατέθεσαν τη δική τους πρόταση για τη λεγόμενη Αerogenerator.

Η τεράστια ανεμογεννήτρια που δημιούργησαν μηχανικοί της βρετανικής εταιρείας Wind Ρower σε συνεργασία με αρχιτέκτονες του αρχιτεκτονικού ομίλου Grimshaw και ειδικούς από το Πανεπιστήμιο του Κράνφιλντ και τις εταιρείες Rolls Royce, Αrup, ΒΡ και Shell, μοιάζει με φύλλο σφενδάμου που παραπέμπει στο λατινικό γράμμα «V» και θα μπορούσε να τοποθετηθεί μέσα στη θάλασσα.

Σύμφωνα με τους πρώτους υπολογισμούς, το μήκος της από τη μία άκρη ως την άλλη θα φθάνει τα 275 μέτρα, ενώ κατά την περιστροφή γύρω από τον άξονά της η κολοσσιαία κατασκευή θα έχει τη δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνολικής ισχύος ως και 10ΜW. Το μέγεθος της Αerogenerator ενδεχομένως να μπορεί να μεγαλώσει τόσο ώστε να είναι εφικτή η παραγωγή ενέργειας που θα ξεπερνά τα 20ΜW.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο γιγαντιαίος θαλάσσιος ενεργειακός «έλικας» θα μπορούσε να είναι έτοιμος προς λειτουργία το 2013.

Το σολάριουμ συνδέεται με το μελάνωμα

Σήμα κινδύνου εκπέμπουν οι επιστήμονες σε όσους επιλέγουν το τεχνητό μαύρισμα, γνωστό ως σολάριουμ, δεδομένου ότι συνδέεται στενά με το μελάνωμα.

Στην Αυστραλία εντοπίζονται πάνω από 10.000 περιπτώσεις πασχόντων από μελάνωμα το χρόνο, από τους οποίους οι 1.300 πεθαίνουν.

Το μελάνωμα είναι το τρίτο πιο κοινό είδος καρκίνου στην Αυστραλία, έχει δε διαπιστωθεί ότι προσβάλει, σε μεγαλύτερο αριθμό, νέους.

Σύμφωνα με τριετή έρευνα την οποία διεξήγαγε η ερευνήτρια και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης, Δρ. Αν Καστ (Dr Anne Cust), προσπαθώντας να εντοπίσει τη σχέση μεταξύ τεχνητού μαυρίσματος με τη μέθοδο του σολάριουμ και μελανώματος, σε άτομα κάτω των 40 χρόνων, διαπιστώθηκε ότι, τα τρία τέταρτα των περιπτώσεων μελανώματος σε άτομα ηλικίας 18-29 οφείλονται στην τεχνητή ηλιοθεραπεία με σολάριουμ, ενώ ο κίνδυνος μελανώματος διπλασιάζεται σε άτομα κάτω των 20 χρόνων.

Η εν λόγω έρευνα στην οποία πήραν μέρος 1.100 άτομα, από τη Μελβούρνη, το Σίδνεϊ και τη Βρισβάνη, διεξήχθη από επιστήμονες των Πανεπιστημίων Μελβούρνης και Σίδνεϊ, το Ινστιτούτο Μελανώματος, το Αντικαρκινικό Συμβούλιο Αυστραλίας και τα αντίστοιχα Αντικαρκινικά Συμβούλια Βικτώριας και Κουηνσλάνδης.

Η Dr Cust δήλωσε αναφορικά: «Εξετάσαμε νεαρά άτομα τα οποία έκαναν σολάριουμ και έπασχαν από μελάνωμα, καθώς και άλλα τα οποία ήταν υγιή. Επίσης, εξετάστηκαν και συγγενείς τους, δεδομένου ότι στην έρευνα αυτή λαμβάνεται υπόψη και ο κληρονομικός παράγοντας.

Εκείνο που διαπιστώσαμε είναι ότι η χρήση του σολάριουμ συνδέεται με αυξημένη επικινδυνότητα της προσβολής από μελάνωμα. Επίσης ότι, ανεξάρτητα από την ηλικία, είναι πλέον βέβαιο ότι ο κίνδυνος αυξάνεται με τη συχνότητα που εκτίθεται το άτομο στο σολάριουμ.

Το ένα τέταρτο των νεαρών ατόμων με μελάνωμα που πήραν μέρος στην έρευνα, είχαν χρησιμοποιήσει αυτόν τον τρόπο μαυρίσματος κατά μέσο όρο δέκα φορές, ενώ ορισμένοι περισσότερες. Ατομα τα οποία χρησιμοποιούν το σολάριουμ 10 φορές, διατρέχουν δύο φορές μεγαλύτερο κίνδυνο, από εκείνους που δεν το έχουν χρησιμοποιήσει ποτέ, να προσβληθούν από μελάνωμα

Θα πρέπει, επίσης, να γίνει γνωστό ότι οι υπεριώδεις ακτίνες που εκπέμπει το σολάριουμ είναι τουλάχιστον πέντε φορές ισχυρότερες από αυτές που εκπέμπει ο ήλιος. Δυστυχώς, οι περισσότεροι που χρησιμοποιούν το σολάριουμ δεν είναι καλά πληροφορημένοι ή δεν διαβάζουν τα ψιλά γράμματα, όταν υπογράφουν το συμφωνητικό».

Η ίδια θα πει ότι «υπάρχει μεγάλη ανάγκη να πληροφορηθούν οι ενδιαφερόμενοι για τον κίνδυνο που διατρέχουν, αν επιλέξουν αυτόν τον τρόπο μαυρίσματος».

Σημειώνεται ότι η κυβέρνηση της Βικτώριας έχει επιβάλλει νέους κανονισμούς από τον Φεβρουάριο του 2008, σύμφωνα με τους οποίους εκείνοι οι οποίοι προσφέρουν τα σολάριουμ, θα πρέπει να προειδοποιούν τους πελάτες τους για τον πιθανό κίνδυνο που διατρέχουν και να τους υποβάλουν σε εξέταση του δέρματος. Θα πρέπει, φυσικά, να έχουν σχετική άδεια. Εκείνος ο οποίος θα παραβεί αυτούς τους κανόνες, διατρέχει τον κίνδυνο να πληρώσει πρόστιμο μέχρι και ενός εκατομμυρίου.

Ατομα ηλικίας 15 χρόνων και κάτω απαγορεύεται να κάνουν σολάριουμ, ενώ οι ηλικίας 17-18 χρόνων θα πρέπει να έχουν την άδεια των γονέων τους.

Θα συναρμολογούνται και θα επιδιορθώνονται μόνα τους

Νέα γενιά φωτοβολταϊκών

Ερευνητές του MIT ανέπτυξαν μια φωτοβολταϊκή τεχνολογία υψηλής απόδοσης που μιμείται τις βασικές ιδιότητες των φυτών: μικροσκοπικές δομές που συναρμολογούνται και επιδιορθώνονται αυτόματα ώστε να διατηρούν σταθερή την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τη λιακάδα.

Ένα σοβαρό εμπόδιο στην ανάπτυξη αποδοτικότερων συστημάτων ηλιακής ενέργειας είναι ότι η υπεριώδης ακτινοβολία του ήλιου καταστρέφει πολλά από τα υλικά με τα οποία πειραματίζονται οι επιστήμονες.

Όπως τα κύτταρα των φύλλων, τα οποία αδιάκοπα συνθέτουν και διασπούν μόρια χλωροφύλλης, το νέο σύστημα επιδιορθώνει διαρκώς τον εαυτό του χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη ένα διάλυμα διαφόρων μοριων.

Λόγω της δομής και των ιδιοτήτων τους, τα μόρια αυτά αυτοσυγκροτούνται, παίρνουν δηλαδή μόνα τους την κατάλληλη θέση στο μοριακό μηχανισμό μετατροπής της ηλιακής ενέργειας.

«Πραγματικά εντυπωσιάστηκα με με τον εξαιρετικά αποδοτικό μηχανισμό επιδιόρθωσης στα κύτταρα των φυτών. Κάτω από το έντονο καλοκαιρινό φως, «ένα φύλλο δέντρου ανακυκλώνει τις πρωτεΐνες του κάθε 45 λεπτά» σχολιάζει ο Μάικλ Στράνο, καθηγητής Χημικής Μηχανικής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης.

H πειραματική διάταξη που ανέπτυξε η ομάδα του, με αποδοτικότητα διπλάσια από αυτή που προσφέρουν τα σημερινά φωτοβολταϊκά, παρουσιάζεται στο περιοδικό Nature Chemistry.

Στην καρδιά του συστήματος βρίσκονται πρωτεΐνες παρόμοιες με τη χλωροφύλλη, οι οποίες απελευθερώνουν ηλεκτρόνια όταν εκτεθούν στην ηλιακή ακτινοβολία. Οι ευαίσθητες αυτές πρωτεΐνες βρίσκονται μέσα σε μικροσκοπικούς δίσκους από συνθετικά φωσφολιπίδια, οι οποίοι με τη σειρά τους συνδέονται αυτόματα σε νανοσωλήνες άνθρακα -κυλινδρικά μόρια πιο ανθεκτικά από το ατσάλι και πιο αγώγιμα από ό,τι ο χαλκός.

Με την εφαρμογή ενός διαλύματος που περιέχει επιφανειοδραστικές ουσίες, τα μόρια από τα οποία αποτελείται το σύστημα διαχωρίζονται μεταξύ τους και σχηματίζουν μια «σούπα». Όταν τα επιφανειοδραστικά αφαιρεθούν με ειδικά φίλτρα, τα μόρια αυτοσυγκροτούνται και ξαναρχίζουν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Το πειραματικό σύστημα προσφέρει απόδοση 40%, σχεδόν διπλάσια από την αποδοτικότητα της σημερινής τεχνολογίας. Με περαιτέρω βελτιώσεις, ελπίζουν οι ερευνητές, η αποδοτικότητα θα μπορούσε να προσεγγίσει το 100% με εξαιρετικά μεγάλη αντοχή του συστήματος στο χρόνο.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ -Πόσο «μιλούν» οι ακτινοβολίες στο σώμα μας;

Ολες οι πρόσφατες έρευνες έχουν βγάλει τα κινητά τηλέφωνα «λάδι» ως προς τις επιπτώσεις στον οργανισμό μας. Γιατί τότε η Σουηδία αναγνωρίζει την «ηλεκτρο-υπερευαισθησία» ως ειδική ανάγκη χρήζουσα αποζημιώσεως; Περιήγηση στις αόρατες σχέσεις της ακτινοβολίας με τα μόριά μας

ΤΑΣΟΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ
Γνωρίζαμε ότι, γεωφυσικά, είμαστε όλοι μας νησιώτες: Οι ήπειροι της Γης είναι μεγάλα νησιά στην παντοκρατορία των ωκεανών της. Τώρα όμως μάθαμε και ότι όλοι ζούμε σε μια απέραντη θάλασσα ακτινοβολιών. Εφέτος, ο αριθμός των κινητών τηλεφώνων που έχουν πουληθεί στον πλανήτη ξεπέρασε τα 4,5 δισεκατομμύρια! Προσθέστε σε αυτά και τα μιλιούνια οικιακών ή ιατρικών συσκευών που εκπέμπουν κάθε μορφής ηλεκτρομαγνητικά κύματα και θα σιγουρευτείτε ότι είμαστε όλοι «λουόμενοι». Το θέμα είναι πλέον αν το ιδιότυπο αυτό κολύμπι μπορεί να συνεχίσει ευχάριστα ή μας μέλλεται να πνιγούμε...

Γενικός εφησυχασμός

Η έναρξη της ανησυχίας μας δεν είναι τωρινή: Μισός αιώνας έχει περάσει από το 1960, όταν ο Αlan Frey, ένας ερευνητής της General Εlectric, αποφάνθηκε ότι και το μη ιονίζον τμήμα του φάσματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας μπορεί να είναι επιβλαβές. Επακολούθησαν 15 χρόνια άκαρπων ερευνών για να βρεθούν οι σχετικές ενδείξεις στην υγεία των ανθρώπων, ωσότου το αμερικανικό Πεντάγωνο ενημέρωσε τον Frey πως ή «θάβει» τις μελέτες του ή παύει να συνεργάζεται με αυτό. Τη σκυτάλη πήραν πάμπολλοι άλλοι, κυρίως ερευνητές του ιατρικού τομέα, που κατά καιρούς δημοσίευσαν πορίσματα άκρως ανησυχητικά, ιδίως όσον αφορά τη συσχέτιση των γραμμών υψηλής τάσης της ΔΕΗ αλλά και των κεραιών κινητής τηλεφωνίας με εκδήλωση καρκίνων στον εγκέφαλο. Οι επίσημοι φορείς Υγείας παγίως έκριναν τις έρευνες αυτές μη επιστημονικά τεκμηριωμένες και άρτιες, καθόσον απαιτούνταν δεκαετίες συνεχούς έκθεσης στις ακτινοβολίες για να κρίνει κανείς αν υπήρχε ή όχι επίπτωση στην υγεία του πληθυσμού. Τελικά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αφού μελέτησε το σύνολο των ως το 2005 ερευνών, αποφάνθηκε- με το πόρισμά του «What are the health risks associated with mobile phones and their base stations?», της 5.12.2005- ότι δεν υπάρχει εμπεριστατωμένος κίνδυνος. Στο ίδιο κατέληξε και το πόρισμα της έρευνας Ιnterphone που διεξήχθη σε 13 χώρες για λογαριασμό της Διεθνούς Υπηρεσίας Ερευνας για τον Καρκίνο (ΙΑRC) και δημοσιεύθηκε στις 17 Μαϊου 2010 στο Ιnternational Journal of Εpidemiology. Εκτοτε, οι εκπρόσωποι των τηλεπικοινωνιακών βιομηχανιών απλώς χαμογελούν ειρωνικά σε όποιον επιμένει να εκφράζει τέτοιες ανησυχίες.

Δικαίωση από τη Φυσική

Ας δούμε το γιατί υπάρχει αυτός ο υψηλός εφησυχασμός στην πλευρά των μηχανικών και ραδιοφυσικών, εξετάζοντας τα επιχειρήματα που παρέθεσε στο περιοδικό “Skeptical Ιnquirer” (τεύχος Σεπτεμβρίου 2009) ο πεπειραμένος ερευνητής στο Εθνικό Εργαστήριο Φυσικής της Ινδίας, S.Τ. Lakshmikumar:

Ολες οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες απαρτίζονται από φωτόνια. Η ενέργεια του καθενός από αυτά αυξάνει ενόσω αυξάνει η συχνότητα του κύματος ακτινοβολίας, σύμφωνα με τον νόμο του Ρlanck. Σε μια απλή λάμπα πυράκτωσης, η συχνότητα εκπομπής των φωτονίων είναι περίπου 5 x 1014 Ηz, άρα η ενέργειά τους είναι κοντά 2 ηλεκτρονιοβόλτ (πολλαπλασιάζουμε τη συχνότητα με 4,13 x 10-15). Η αύξηση της ισχύος του ρεύματος πολλαπλασιάζει τον αριθμό των φωτονίων, αλλά όχι την ενέργεια του καθενός τους. Δηλαδή περισσότερο φως δεν σημαίνει περισσότερη ενέργεια ανά φωτόνιο.

Ας πάμε τώρα στις περιπτώσεις του δικτύου της ΔΕΗ, του κινητού τηλεφώνου και του φούρνου μικροκυμάτων: Η τυπική συχνότητά του πρώτου είναι 60 Ηz, του δεύτερου 1 x 109 Ηz και του τρίτου 2,45 x 109 Ηz. Γίνεται αμέσως προφανές ότι χρειάζονται εκατομμύρια φωτονίων αυτών των τριών για να φθάσουν την ενέργεια των φωτονίων της απλής λάμπας! Αντίστροφα, η συχνότητα των φωτονίων που εκπέμπει το μηχάνημα ακτινογράφησης με ακτίνες Χ είναι 3 x 1017, οπότε η ενέργειά τους είναι χιλιαπλάσια εκείνων της απλής λάμπας! Ας δούμε τώρα τον τρόπο με τον οποίο ένα φωτόνιο μπορεί να αλληλεπιδράσει με άτομα ή μόρια. Μόνο τα ηλεκτρόνια των μορίων ή ατόμων μπορούν να απορροφήσουν την ενέργεια που κουβαλούν τα φωτόνια. Η μοναδική ακτινοβολία που μπορούν να απορροφήσουν οι πυρήνες των ατόμων είναι οι ακτίνες γάμμα, αλλά δεν συζητούμε εδώ για τέτοιου είδους ενέργεια. Εστω λοιπόν ότι έχουμε ακτινοβολία με φωτόνια ενέργειας 1-3 eV (ηλεκτρονιοβόλτ). Αυτή η ενέργεια είναι αρκετή για να σπάσει τους δεσμούς μεταξύ των ατόμων σε ένα μόριο, αλλά μόνον όταν προέρχεται από υπεριώδη και όχι απλά ορατά φωτόνια. Το γνωρίζουμε αυτό και από τις αλοιφές που αναγκαζόμαστε να βάζουμε το καλοκαίρι, για να προστατευθούμε από την υπεριώδη ακτινοβολία του Ηλιου. Τα φωτόνια του ορατού φάσματος του φωτός δεν μπορούν να επιτύχουν τόσο βλαβερή διείσδυση καθώς ανακλώνται από το δέρμα μας.

Θα χρειαζόταν... λέιζερ!

Το ερώτημα που μπορεί να θέσει τώρα κανείς είναι αν τα φωτόνια από πηγές χαμηλής ακτινοβολίας- όπως οι υπό εξέταση της ΔΕΗ, των οικιακών συσκευών και των κινητών- μπορούν να δράσουν συνδυαστικά. Για παράδειγμα, αν δύο φωτόνια απορροφηθούν από το ίδιο μόριο κυττάρου μας, έχοντας συνεισφέρει εξ ημισείας την ενέργειά τους. Θεωρητικά αυτό είναι εφικτό, αλλά στην πράξη υπάρχει ένα μεγάλο εμπόδιο: η διαδικασία απορρόφησης ενός φωτονίου από ένα άτομο διαρκεί κάτι λιγότερο από ένα νανοδευτερόλεπτο, άρα τα δύο φωτόνια πρέπει να προλάβουν να δράσουν σε αυτόν τον πολύ σύντομο χρόνο. Εργαστηριακά αυτό επιτυγχάνεται, κατά τη δημιουργία ακτίνων λέιζερ. Στις ακτίνες λέιζερ, τα φωτόνια δημιουργούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και ταξιδεύουν στην ίδια κατεύθυνση. Ακόμη και τότε, όμως, μόνον ένα φωτόνιο ανά εκατομμύριο συμβάλλει στη διαδικασία. Στις περιπτώσεις των καλωδίων της ΔΕΗ και των κινητών τηλεφώνων τα φωτόνια κινούνται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και ποτέ δεν παρελαύνουν σε πορεία ακτίνας λέιζερ. Οσο για τους φούρνους μικροκυμάτων, θα μπορούσαν να σπάσουν τη δομή ατόμων μόνον αν αντί για δύο φωτόνια έστελναν ταυτόχρονα περίπου 1.000 από αυτά στο ίδιο κύτταρο.

Εκείνο που δέχεται η φυσική ότι μπορεί να προξενήσει η εκπομπή χαμηλής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας δεν είναι το σπάσιμο ή το λύγισμα ατομικών δεσμών αλλά η περιστροφή των μορίων. Στον φούρνο μικροκυμάτων, η συχνότητα έχει επιλεχθεί ώστε να είναι ικανή να περιστρέψει τα άτομα του νερού. Ετσι, όταν σκάει για παράδειγμα το ποπ κορν, δεν είναι τα μόρια του ποπ κορν που αντέδρασαν στα μικροκύματα, αλλά τα εγκλωβισμένα μόρια νερού που περιστράφηκαν, ανέβασαν τη θερμοκρασία, έγιναν ατμός και... εξερράγη ο σπόρος. Το πιάτο δεν ζεσταίνεται αφ΄ εαυτού από τα μικροκύματα, αλλά μόνο στον βαθμό που έρχεται σε επαφή με τους καυτούς υδρατμούς. Οσο για τα μόρια του ανθρώπινου σώματος, τα περισσότερα είναι πολυμερή, οπότε δεν μπορούν να περιστραφούν από χαμηλή ακτινοβολία. Μόνο το νερό που εμπεριέχει το σώμα μας και τα όποια πολύ μικρά μόρια μπορούν να περιστραφούν, αλλά για να μας συμβεί αυτό θα έπρεπε ή η ακτινοβολία που δεχόμαστε να είναι πολύ ισχυρότερη και επίμονη ή να είναι εστιασμένη. Με άλλα λόγια, θα κινδυνεύαμε όντως αν τα κινητά μας τηλέφωνα είχαν κεραίες ραδιοτηλεσκοπίων, αλλά... ευτυχώς δεν έχουν!

ΣΙΓΟΥΡΙΑ 100%; ΟΧΙ ΔΑ...

Μετά τις διαβεβαιώσεις των αρμοδίων θα έπρεπε λογικά να συνεχίσουμε να «λάμνουμε» ξένοιαστοι στη θάλασσα ακτινοβολιών που μας περιβάλλει. Αλλά γιατί τότε η Σουηδίαμόνη αυτή παγκοσμίως- αναγνωρίζει την ύπαρξη ηλεκτρουπερευαισθησίας (ΕΗS) και την αποζημιώνει ως «ειδική ανάγκη»; Ναι, στη χώρα αυτή που άνθησε τόσο πρώιμα η κινητή τηλεφωνία, 250.000 άνθρωποι (γύρω στο 3% του όλου πληθυσμού) απολαμβάνουν ειδική προστασία και οι δήμοι πληρώνουν για τα έξοδα «αποστείρωσης από ακτινοβολίες» των σπιτιών τους και των εργασιακών τους χώρων.Τα συμπτώματα που αναγνωρίζεται ότι εκδηλώνονται σε αυτούς τους ανθρώπους, όποτε χτυπάει δίπλα τους ένα κινητό τηλέφωνο, είναι πονοκέφαλος, ναυτία, ακόμη και απώλεια των αισθήσεων. Οπως περιέγραψε ο γνωστότερος παθών της ηλεκτρο-υπερευαισθησίας,ο 54χρονος σήμερα μηχανικός τηλεπικοινωνιών της Εricsson Ρer Segerb ck, «αισθάνομαι ότι δεν υπάρχει χώρος στο κεφάλι μου για το μυαλό μου»!

Επιστημονική εξήγηση για το αν και πώς κατορθώνουν τα φωτόνια χαμηλής ενέργειας να ευαισθητοποιούν σε τέτοιον βαθμό κάποιους από εμάς,δεν έχει ακόμη βρεθεί.Από τις μαρτυρίες αναγνωστών,πάντως, μπορώ να σας πω ότι όλο και περισσότεροι «κινητόφιλοι» Ελληνες παραπονιούνται για παρόμοια συμπτώματα.Ισως είναι καλό να ακολουθήσουμε τη συμβουλή του καθηγητή φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Νότινγχαμ,Lawrie Challis,που από το 2005 προτείνει,όχι μόνο να χρησιμοποιούμε «hands free»,αλλά και να έχουμε περασμένο στο καλώδιο ένα δακτύλιο φερίτη που φρενάρει την ακτινοβολία από την αναρρίχηση στο αφτί μας!

Το μυστικό του δαχτυλιδιού

ΛΟΝΔΙΝΟ

 Η αποκατάσταση της βλάβης ενός σημαντικού οργάνου του διαστημικού τηλεσκοπίου Ηubble βοήθησε τους επιστήμονες να βρουν την απάντηση σε ένα σπάνιο αλλά και εντυπωσιακό κοσμικό φαινόμενο που είχε ανακαλύψει το τηλεσκόπιο αμέσως μετά την έναρξη της λειτουργίας του. Το 1987 τα επίγεια τηλεσκόπια εντόπισαν στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος (έναν κοντινό μας γαλαξία) μια έκρηξη σουπερνόβα η οποία αποτέλεσε αντικείμενο επισταμένης μελέτης. Οταν τρία χρόνια αργότερα εκτοξεύθηκε το Ηubble, οι επιστήμονες έστρεψαν αμέσως το διαστημικό τηλεσκόπιο στην περιοχή της έκρηξης. Το Ηubble κατάφερε να εντοπίσει και να φωτογραφίσει τα υπολείμματα του άστρου που εξερράγη, γύρω από τα οποία είχε δημιουργηθεί ένα λαμπρό δαχτυλίδι κοσμικής ύλης. Η ανακάλυψη και η φωτογραφία θεωρούνται από τις πλέον σημαντικές και ιστορικές για το Ηubble. Από τότε πολύ συχνά το Ηubble έστρεφε το βλέμμα του στη συγκεκριμένη περιοχή και χρησιμοποιώντας τον φασματογράφο του συνέλεγε στοιχεία. Κάποια στιγμή όμως ο φασματογράφος εντελώς απρόσμενα σταμάτησε να λειτουργεί και χρειάστηκαν αρκετά χρόνια ώσπου να γίνει η επιδιόρθωσή του και οι επιστήμονες να αρχίσουν και πάλι να τον χρησιμοποιούν. Γάλλοι επιστήμονες που εδώ και χρόνια ερευνούν αυτό το σουπερνόβα μελετώντας στοιχεία που συνέλεξε εκ νέου ο φασματογράφος ανακάλυψαν ότι μετά την έκρηξη γύρω από τα υπολείμματα δημιουργήθηκε ένας δακτύλιος από τα «συντρίμμια» του άστρου τα οποία φωτίζονται από τα ωστικά κύματα των αερίων που εκτόξευσε στο Διάστημα η έκρηξη. Η ανακάλυψη θεωρείται σημαντική επειδή δίνει στοιχεία για τη φύση και την εξέλιξη των εκρήξεων σουπερνόβα.